Gà 9 cựa sắp tuyệt chủng

Bản Cỏi (Xuân Sơn, Tân Sơn, Phú Thọ) gồm 77 hộ người Dao, đang nắm giữ "báu vật" được cho là có từ thời vua Hùng: giống gà 9 cựa. Tuy nhiên, giống gà này đang ngày một vắng bóng.

Trưởng bản Cỏi, ông Đặng Vĩnh Phúc, khẳng định nếu không có giống gà nhiều cựa, chẳng ai biết đến bản Cỏi nghèo khó. Giống gà này của người Dao, có từ xa xưa, khi ông lớn lên đã thấy. "Trước đây, nhà nào cũng nuôi, ít thì chục con, nhiều vài ba chục. Nhưng hình như tôi thấy chỉ có 6-8 cựa thôi, hiếm khi thấy gà 9 cựa lắm", ông Phúc kể.

Nhiều người dân cho biết gà 9 cựa thường thì vài năm mới thấy xuất hiện một con. Giống này lạ lắm, muốn nhân rộng ra để nuôi nhiều hơn cũng không được, nhưng chúng cũng chẳng tự nhiên mất đi, tồn tại bao đời nay rồi. "Chỉ gà bố mẹ nhiều cựa thì mới sinh ra gà con nhiều cựa. Nhiều người dưới xuôi lên xin giống mang đi nơi khác, nhưng hoặc là gà chóng chết, hoặc là đẻ trứng ra, cho ấp nở thì gà con chẳng thấy có nhiều cựa", một người dân kể.

Gà nhiều cựa ở bản Cỏi. Ảnh: Công an Nhân dân.

Trưởng bản Phúc bảo năm nay gà nhiều cựa hiếm rồi, bởi chúng đồng loạt lăn ra chết vào tháng 7 năm ngoái. Có người tiếc của đem chọn mấy con to làm thịt, còn thì vứt hết ngoài bìa rừng. Hết dịch, ông Phúc đi kiểm tra thì cả bản Cỏi chỉ còn chưa tới 50 con nhiều cựa. Cách đây vài tháng, đám gà còn lại lăn ra chết. Hiện số gà nhiều cựa trong bản Cỏi chỉ đếm được trên đầu ngón tay.

Trước đó, các cán bộ của Vườn quốc gia Xuân Sơn (Phú Thọ) từng vào bản mua gà nhiều cựa về nuôi. Ông Trần Đăng Lâu, Giám đốc Vườn cho biết, chưa nghiên cứu tường tận được tại sao giống gà 9 cựa lại có nhiều ở bản Cỏi, mà không thấy xuất hiện ở các vùng khác.

"Đây là sự ngẫu nhiên hay có những bí ẩn nào khác mà chúng ta chưa biết? Có thể bản Cỏi nằm liền kề với một khu rừng nứa thuộc họ cỏ, là nguồn thức ăn lý tưởng cho gà 9 cựa mà không phải nơi nào cũng có. Bên cạnh đó, nguồn nước ở Bản Cỏi từ trong núi đá vôi hàm lượng canxi lớn chảy ra, rất sạch, phải chăng tạo nên những sự đột biến về xương (cựa gà) đó?", ông Lâu nghi vấn.

Ông Lâu cho biết thêm cách đây chừng 10 năm, khi phát hiện ra giống gà nhiều cựa, Vườn đã nghĩ ngay đến truyền thuyết "Hùng Vương thứ 18 kén rể", nên cũng để tâm nghiên cứu. Nhưng nay nhiều người từ xa tìm đến tận bản Cỏi tìm mua gà nhiều cựa, họ trả giá cao, thậm chí là tiền triệu để mua bằng được, nên gà cứ thưa thớt dần đi.

"Cộng với dịch bệnh, nguy cơ mất đi giống gà quý này là rất cao. Chúng tôi đã bí mật sưu tầm được một số cá thể gà nhiều cựa, tìm cách bảo tồn để nhân giống và thử nghiệm nuôi ở một vùng sinh thái khác...", Giám đốc Vườn nói.